Van 22 april t/m 3 september 2023 presenteren Huis van het boek en de KB, nationale bibliotheek van Nederland de tentoonstelling ‘Flora Batava. Wilde planten in boeken toen en nu’. Centraal in de tentoonstelling in Huis van het boek staat de 134 jaar lopende boekenreeks zelf met de prachtige, handgekleurde gravures en litho’s. Deze verscheen tussen 1800 en 1934 in 28 delen. Het was de allereerste inventaris van wilde planten in Nederland.
Ook is er aandacht voor de oorspronkelijke makers en het maakproces, in de vorm van origineel herbariummateriaal en de originele aquarellen uit de collecties van Naturalis Biodiversity Center en Wageningen University. Aanleiding is de uitgebreide heruitgave die de KB en Uitgeverij Lannoo op 1 juni zullen presenteren.
Tentoonstelling
In de tentoonstelling laten hedendaagse schrijvers, kunstenaars en wetenschappers ook zien wat de Flora Batava ons nu nog kan leren. Zij gaan in op uiteenlopende onderwerpen, zoals de kennis over de toepassingen van planten als voedsel, medicijnen en pigmenten. Daarnaast is er aandacht voor actuele vraagstukken rondom het verschijnen en verdwijnen van soorten in een steeds veranderend landschap.
In het tweede deel van de tentoonstelling zijn andere botanische schatten uit de collecties van de KB en Huis van het boek te zien: van middeleeuwse handschriften, 16de-eeuwse kruidboeken en prachtig geïllustreerde botanische plaatwerken tot art nouveau-boekbanden, Verkade-albums en moderne, op planten geïnspireerde kunstenaarsboeken.
De Flora Batava (1800-1934)
De Flora Batava is meer dan een inventaris van inheemse plantensoorten: het is de langstlopende liefdesverklaring aan de Nederlandse flora. Toen uitgever Jan Christiaan Sepp (1739-1811) op het idee kwam een geïllustreerd overzichtswerk van alle Nederlandse planten te publiceren, had hij geen idee welke taak hij zich op de hals haalde. Noch hij, noch de abonnees die in 1800 de eerste aflevering van de Flora Batava ontvingen, konden bevroeden dat de laatste pas in 1934 zou verschijnen. Uiteindelijk besloeg het boekwerk 461 afleveringen, verdeeld over 28 delen. Op de 2.240 platen zijn ruim 2.630 naar het leven geschilderde planten, paddenstoelen, mossen en wieren afgebeeld.
De uitgave van deze delen stond onder redactie van plantenkenners als Jan Kops (1765-1849) en Frederik Willem van Eeden (1829-1901). Zij werden geruggensteund door een uitgebreide kring van liefhebbers, amateurbotanici en hoogleraren. Een leger aan tekenaars, graveurs en lithografen verzorgde de prachtig gedetailleerde en met de hand gekleurde platen. Na de opheffing van uitgeverij Sepp & Zoon was de uitgave in handen van andere uitgevers, onder wie Martinus Nijhoff. Dit resulteerde in de tot dan toe meest complete inventaris van de inheemse flora van het land.
Bijschriften
Klaproos en inktzwam, handgekleurde gravures in de Flora Batava. Coll. KB.
Bijschrift:
Getijden- en gebedenboek, handschrift uit de Nederlanden, ca. 1550. Coll. Huis van het boek
Bijschrift:
Jean-Hubert Martin et al., herman de vries. To be all ways to be, Amsterdam, 2015. Coll. Huis van het boek
